''Os humoristas temos que rachar cos tabús da Monarquía e da Igrexa''

Kiko da Silva (Vigo, 1979) tivo claro dende sempre que se quería adicar a facer banda deseñada. A carreira de Belas Artes decepcionouno por atoparse cun mundo ''máis baleiro do que pensaba''. Foi a aposta polos seus propios proxectos o que conseguiu enchelo. BD Banda deulle aos autores galegos a posibilidade de publicar as súas creacións e, máis tarde, a de ser remunerados por elas. No 2007, a revista Retranca xurdiu cando ''ninguén daba un duro por ela'' e acaba de vivir un dos seus episodios máis ''surrealistas'' co 'secuestro' do número 28 por parte da imprenta pola súa sátira sobre a visita do Papa.

Pregunta: Vostede é licenciado en Belas Artes, pero algunha vez témoslle oído renegar desta formación. Que lle faltou nesta carreira?

Resposta: A carreira o que me deixou claro é que o mundo da arte non me interesaba o máis mínimo e que estaba máis baleiro do que eu pensaba. Está todo moi centrado nas modas, nos cartos e, sobre todo, no circuito que xa está montado ao redor do que se chama arte con maiúscula, no que os creadores, a verdade, teñen moi pouca marxe para maniobrar. Hai unha tendencia dos críticos a decidir o que é arte e o que non e iso tirábame bastante para atrás.

P: Vostede di que a BD é a novena arte. Que lles diría aos que a menosprezan?

R: Aí hai un debate moi longo e eu quedeime cuns vídeos que se chamaban 'Radio Cómic: el noveno arte' que estaban feitos no País Vasco. Despois creo que tanto eu como toda a miña xeración decidimos empezar a chamalo así. A min a verdade é que me dá igual que sexa noveno, quinto, cuarto... O que teño clarisimo e que é unha arte que é tan válida para expresar coma calquera outra. Aínda con poucos anos de vida, ten unha gran versatilidade e unhas posibilidades que aínda están sen explorar. Foi un crítico francés quen o plantexou, o da novena arte, agarda un momentiño (consulta o seu ordenador)... Francis Lacassin.

P: Falando de franceses, varios autores galos influiron en vostede.

R: Sí, sí, sen lugar a dúbida. Para os que nos criamos lendo certo tipo de cómics como Tintín, Astérix e Obélix ou Blueberry é moi dífícil que non nos inflúan. Tiñan unha forza que eu, por exemplo, non atopaba nas historias dos tebeos de superheroes. Que si, que están moi ben debuxados, pero lembrábanme máis a telenovelas que a historietas. Nos cómics europeos hai moitas variedades e moitos xéneros distintos cubertos e a verdade e que atpoei mas interés en ler banda deseñada aí que no cómic americano. Despois, curiosamente, e aínda que igual non se ve visualmente pero si a nivel narrativo, influíume moito o manga.

P: Hai quen pensa que o cómic é literatura de serie B...

R: Para min é literatura, literatura gráfica, pero literatura ao fin e ao cabo. De serie B? Mira, a min mólanme as pelis de serie B, entón non o podo considerar ningún tipo de expresión artística negativa. Creo que todo o que teña detrás unha intención comunicativa ten que ser respetado. Outra cousa é que che guste máis ou que che guste menos, pero últimamente, por exemplo, o que si que non atopo é no mundo da arte en comparación co número de obras que si atopas noutros eidos como na ilustración, na banda deseñada ou no cinema Dáse prioridade ao que debería ser o traballo do crítico, é dicir, á análise da obra e non á obra en si, ao que quere contar. Case o artista de hoxendía e máis un analista da súa propia obra que un creador da mesma.

Artista polifacético
P: Ilustrador, viñetista, editor... Desfruta máis dalgunha faceta ou da igual sempre que estea ligado á banda deseñada?

R: Home, eu nacín para facer banda deseñada. Téñoo claro e creo que é unha arte que ten moito por dar e dá moita liberdade á hora de traballar, probablemente, porque non está metida nun circuito de marchantes, deses nos que se moven tantos cartos e no que realmente hai máis postureo que traballo en si. O cómic é algo moi persoal do autor co lector e iso nótase despois á hora de ver obras. Realmente hai unha comunicación moitísimo máis forte nun cadro cando está nun museo. Non chegas da mesma maneira ao espectador e na banda deseñada iso conséguese porque realmente a persoa acaba trasladándose a un mundo que doutra maneira non poderías atopar. Cando vas a un cinema estás rodeado de xente e hai un montón de persoas. Non estás na túa intimidade. Cando estás lendo unha banda deseñada si que estás na túa intimidade persoal e podes disfrutar desa historia que che está contando un autor dunha maneira moito máis intima.

P: Traballa como ilustrador de La Voz... Para ilustrar en prensa que parte é o debuxo e que parte a análise da realidade?

R: No traballo de prensa o importante é ter unha boa idea. Que estea mellor ou peor debuxada xa ten menos importancia. Ninguén che vai dicir que o debuxo dunha viñeta é malo, pero si che din que o chiste é malo se non fai graza. O fundamental é ter moi claro o guión da viñeta, obsesióname atopar unha idea suficientemente clara para plasmar a noticia. Á hora de debuxar son bastante rápido e non teño maior problema.

P: Nótaselle a un viñetista a súa ideoloxía política ou os debuxos cínguense á liña editorial do medio no que traballe?

R: Un cando está facendo unha viñeta ten que saber para que medio está traballando. Non é o mesmo facela para Retranca ou para El Jueves que para A Nosa Terra ou Xornal. O seu público é distinto. É polo mesmo que un fotógrafo non lle mandaría a mesma foto a Interviú que a El País. Iso si, todos temos unha posición ideolóxica na vida, sexa política ou non, desde o momento en que comezamos a tomar decisións. Non se pode facer humor sen ideoloxía, exactamente igual que non se pode facer xornalismo sen ideoloxía.

Proxectos pioneiros
P: Non tivo medo á hora de embarcarse en proxectos cuxa viabilidade xeraba dúbidas. Que importancia tivo en Galicia o nacemento de BD Banda?

R: Iso é un tema que o debe contestar mellor un crítico ou un estudoso da Banda Deseñada. Eu só sei cal foi o leit motiv que me levou a creala. Estaba estudando e en Galicia non había ningún tipo de publicación, nin fanzines, e era necesario ensinar a cantidade de grandes autores que había na nosa terra e que non tiñamos onde publicar. O que pasou foi que BD Banda empezou como un catálogo de autores galegos e acabou medrando e converténdose nunha asociación cultural que despois xa editaba libros e ben, a día de hoxe, aínda non sei a onde vai chegar. Eu tiña presente ao Frente Comisario, que coñecía de oídas porque era moi novo cando empezaron a traballar en Ourense, e tanto eu como Cano Paz tiñamos claro que había que rexurdir aquela sensación de grupo galego, de xente que faciamos cousas.

P: Co paso de fanzine á profesionalización da publicación, había medo de perder liberdade creativa polo beneficio económico?

R: O de gañar cartos era algo xa utópico. O tema da profesionalización foi porque vimos que BD Banda chegara a un punto que xa non podía crecer máis como fanzine. Conseguíramos o feito histórico de que unha publicación feita en galego e por galegos acadara o premio en Barcelona ao mellor fanzine e decidimos que aquela etapa xa estaba superada e pechada. A maior parte da xente que colaboraba connosco xa non se podían chamar amateurs. Había que dar o seguinte paso. Non se trataba tanto de que nós gañásemos pasta como de que os colaboradores empezasen a gañar pasta, aínda que fose pouca.

P: Máis ou menos ao tempo que se profesionaliza BD Banda nace Retranca e xa leva funcionando tres anos. Agardaban que se asentara deste xeito?

R: O tema é que ninguén daba un duro por nós. A xente pensaba que tiñamos unha macrosubvención detrás ou algo así, porque cada vez que se intentaba facer unha publicación humorística en Galicia non chegaban a bo porto ou dependían demasiado de diñeiro público. Eu tiña claro que había oco e optamos por facelo dunha maneira seria, coas contas claras, facendo un estudo de mercado, vendo posibilidades de distribución e publicación para que fora viable. Custou moitísimo.

R: Incluso, ao principio, tivemos problemas cos quiosqueiros, que non querían a publicación por estar en galego. Daban por sentado que non se ía vender, pero demostramos que non só íamos ter un número un. Había xente que non se quería suscribir porque pensaban que nos íamos ir ao tallo e lles teriamos que devolver a subvención! Estou moi contento cos lectores. Sen subvención públicas o único ingreso que temos é a publicidade. E ben se sabe como está agora mesmo. Levamos tres anos porque á xente realmente lle gusta Retranca, e que nos merque nos quioscos é fundamental. Se non non chegariamos ao número 28.

P: Ata que punto se inspiraron en El Jueves?

R: A experiencia de El Jueves é fundamental. Eu levaba traballando desde o ano 1993 coa xente da revista e sabía perfectamente como se montaba. Quería coller partes que nos gustaban de El Jueves, pero tamén diferenciarnos, con seccións máis literarias, por exemplo, e mesturar un pouco a actualidade política coa sociedade galega.

P: En lugar de aniversarios Retranca celebra cabodanos e ten a Santa Compaña como icona. Parece haber unha deriva cara ao humor negro...

R: É que o humor negro é moi galego. Sempre estamos a voltas coa morte! Queriamos que a iconografía da revista se recoñecese fácilmente, desde fóra incluso, cun montón de tópicos galegos que estaban sen explotar. Case foi moi obvio. O lema 'Lerasnos de morto se non nos les de vivo' fai referencia a San Andrés de Teixido, A Santa Compaña é a mascota, e o de celebrar cabodanos foi un pouco por broma, porque todo o mundo daba por morta á revista. E xa decidimos soterrala e celebrar o funeral, que nos parecía moito máis divertido que celebrar o aniversario.

Un estraño secuestro
P: A revista vén de vivir un dos seus episodios máis estraños co secuestro da Imprenta Jiménez Godoy pola sátira sobre o Papa. Como viviron isto?

R: A situación é tan surrealista que non sabemos moi ben como definila. Persoalmente creo que a imprenta cometeu un erro moi grande, sobre todo, porque publicaron unha historia moi pouco católica (refírese á revista Scifiwordl, na que sae en portada unha monxa bicando unha pistola) e vese que a xustificación moral que defendía a empresa non rexe por igual para todos os clientes.

P: Pensan que puido ser algo persoal?

R: Penso que se este número saíra cando non viñera o Papa, pois igual non tiñamos este problema. Eu creo que ten que haber algo de presións por aí, porque en números anteriores xa sacamos temas falando da pederastia na Igrexa ou un especial dicindo que hai que foder máis porque baixa a natalidade en Galicia e nunca pasou nada sendo impreso pola mesma xente. Por iso resulta tan estraño que xurda isto a unha semana da chegada do Papa.

P: A El Jueves foi un xuíz quen lle secuestrou unha portada sobre a Monarquía. Son este e a Igrexa os sectores máis delicados á hora de facer humor?

R: Son tabús que temos que comezar a rachar os humoristas, pero eu creo que non hai nada que non sexa 'chisteable'. Podemos rirnos de nós mesmos e, incluso, de calquera relixión. Dinnos que non nos metemos cos islamistas, pois que traian a un islamista pagándolle tres millóns de euros e xa verán como facemos unha portada! Non podemos vivir nunha sociedade democrática e ter unha serie de estamentos intocables. E faime graza cando nos comparan. O noso non é un secuestro, eu póñoo entrecomillado. Non nos queren dar algo que é noso. Un secuestro xurídico só o pode facer un xuíz ou un Estado, por iso é tan ridícula esta situación.

P: É máis ben un roubo?

R: É un perxuizo empresarial no que a imprenta amosa moi pouca profesionalidade, porque eles non son os editores desta publicación para decidir os contidos nin se merece ou non estar na rúa. Son meros impresores. De tódolos xeitos, paréceme gracioso cando me falan da comparación con El Jueves. Aí é onde se ve que hai distintos niveis. Aos cataláns é a Casa Real quen lle pega o toque e a nós é un señor de Murcia! E que temos menos glamour ata niso!

P: Pero máis posibilidades de gañar unha batalla legal que contra a Casa Real...

R: A cousa está enriba da mesa e teremos que consultalo cos avogados. Pero claro, se de súpeto isto fai que vendamos tres veces máis, non sei que lle imos poder pedir a un xuíz. Se esta campaña nos axuda, que oxalá sexa así, pois benvida sexa. Se non chegamos a tempo e perdemos cartos, teremos que tomar medidas. O que si que hai é xente que pensa que esta é unha campaña publicitaria ideada por min... Se é verdade, dígolle ás grandes multinacionais que me contraten xa! É que sei facer o mesmo que Leonardo Di Caprio en Origen, meterme na cabeza de impresores de Murcia e facerlles que tomen decisións absurdas e delirantes.

A cuestión lingüística
P: A revista viviu outra polémica cando un membro do PP cualificou de obscena unha viñeta sobre a lingua. Sente que ás veces queren coaccionar a súa liberdade de expresión?

R: Non, porque el mesmo se descualificou. Comezou a falar de que aquelo era unha publicación subvencionada e dunha relación coa Xunta inexistente. Hai políticos que pensan que só se pode sacar unha publicación en galego se hai cartos públicos detrás e con iso xa, para min, dixo moito. Efectivamente, era unha historieta pornográfica, pero é que estaba lendo Retranca e non unha revista infantil. É como se non te queres poñer do fígado oíndo dicir burradas á dereita e te pos a ver Intereconomía! Un ten que saber que tipo de medio de comunicación está consumindo.

P: Cal é o posicionamento lingüístico de Retranca?

R: Tanto en BD Banda como en Retranca temos moi claro o noso posicionamento. Non é unha cuestión de liberdade, senón de principios. Somos galegos e queremos que se publique en galego. Que fagamos algunha publicación en castelán para o resto do Estado é unha cuestión de mercado pura e dura. Nós estamos pola defensa do galego, e falándoche xa como Kiko da Silva paréceme brutal o que se está facendo cara a nosa lingua e a nosa cultura. E como xeración que nos toca defendela non podemos quedar quedos. Hai que pegar o golpe na mesa e evitar que o ataque acade o seu cometido, que é facer un fondo dano á cultura galega.

P: E entre os políticos galegos, hai boa materia prima para facer Retranca?

R: Si, si. E haina en tódolos partidos. Temos políticos interesantes para sacarlle moita punta a nivel humorístico. Pero é que parte do traballo dos políticos é ser caricaturizados e o que non o saiba equivocouse de profesión. De feito, Fraga, que aguantou no poder moitísimo tempo, coleccionaba as caricaturas, as boas e as malas. Sabía moi ben onde estaba e que iso formaba parte da súa profesión. O que penso é que neste momento faltan políticos con sentido do humor en Galicia e é algo fundamental para adicarse a ela.

P: Presumen de ser autosuficientes. Cre que os produtos que reciben subvención pública están desprestixiados?

R: O problema é que se a recibimos nos capan e nos deixan con menos liberdade que se non a temos. Entón preferimos andar máis xustos e ter toda a liberdade do mundo que recibir x cartos e estar debaixo dunha espada de Damocles. No entanto, creo que as subvencións son boas para certo tipo de produtos, pero outros son perxudicados por recibir cartos dun determinado grupo, dá igual que sexa da esquerda ou da dereita. É negativo cando fas crítica política e social. Non debería haber toques para suavizar certo tipo de críticas, pero por desgraza sucede. Retranca non tería sentido se tivera cartos públicos detrás porque o 80% do que facemos nunca sairía publicado.

http://www.galiciae.com/nova/66774.html